အသည်းကင်ဆာ လို့ဆိုတာနဲ့လူအတော်များများ ကြားဖူးကြမယ်ထင်ပါတယ်။ ကိုယ့်ပတ်ဝန်းကျင်နဲ့ မိသားစုတွေထဲမှာလည်း အသည်းကင်ဆာ ဖြစ်ဖူးတာ ဖြစ်နေကြတာလည်းရှိနိုင်ပါတယ်။ တကယ်လည်း အသည်းကင်ဆာက ကမ္ဘာပေါ်မှာ ဆဌမမြောက် အဖြစ်အများဆုံးကင်ဆာ ဖြစ်ပါတယ်။ ပြီးတော့ တတိယမြောက် သေဆုံးမှုအများဆုံး ကင်ဆာလည်း ဖြစ်နေပါတယ်။ ကင်ဆာလို့ သိလိုက်ရတာနဲ့ ကုသရခက်သွားပြီ၊ ကုမရတော့ဘူး၊ သေတော့မှာပဲလို့ ထင်ကုန်တတ်ကြပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ ဒီနေရာမှာ မျှော်လင့်စရာ တစ်ခုရှိပါတယ်။ အသည်းကင်ဆာဖြစ်နေတာ ကို စောစောစီးစီးအဆင့်မှာ သိရှိလျှင် ပျောက်ကင်းအောင် ကုသလို့ ရတာပဲ ဖြစ်ပါတယ်။ ဒါ့အပြင် တချို့လူတွေမှာ အသည်းကင်ဆာ မဖြစ်အောင် အစားအသောက် အနေအထိုင် ဆင်ခြင်ပြီး ကာကွယ်လို့ရသေးတယ်ဆိုတာပါပဲ။
ခန္ဓာကိုယ်အတွက် အသည်းရဲ့လုပ်ငန်းဆောင်တာများ
အသည်းက ကျနော်တို့ခန္ဓာကိုယ်ရဲ့ဝမ်းဗိုက်ညာခြမ်းအပေါ်ပိုင်း နံရိုးတွေရဲ့အောက်မှာတည်ရှိပါတယ်။ အသည်းဟာ ကျနော်တို့အသက်ရှင်သန်ဖို့အတွက် အရေးပါတဲ့ လုပ်ငန်းဆောင်တာတွေ အများကြီးလုပ်ဆောင်ပေးပါတယ်။ ဒီအထဲကမှ အရေးကြီးတာတွေကတော့ ကိုယ်ခန္ခာအားအင်အတွက်အရေးကြီးတဲ့ အချိုဓါတ်နဲ့အဆီဓါတ်တွေကို သိုလောင်ပေးခြင်းနဲ့အားအင်အဖြစ်ပြောင်းလဲခြင်း၊ အစာချေဖျက်မှုဖြစ်စဥ်တွေမှာ ကူညီပေးခြင်း၊ အဆိပ်အတောက်များကို ဖယ်ရှားသန့်စင်ပေးခြင်း၊ ကိုယ်ခံအားအတွက်ပဋိပစ္စည်းများကို ထုတ်လုပ်ပေးခြင်း နှင့် သွေးစနစ်ကောင်းမွန်စွာလည်ပတ်နိုင်ရေးအတွက်ထိန်းညှိပေးခြင်းတို့ဖြစ်ပါတယ်။ ဒါကြောင့်ကျတော်တို့တွေဟာ အသည်းမရှိရင် အသက်ဆက်ရှင်သန်လို့ မရပါ။
အသည်းကင်ဆာဖြစ်သေည့် အကြောင်းအရင်းများ
အသည်းကင်ဆာဖြစ်နေသူတွေရဲ့ ၈၀ ရာခိုင်နှုန်းဟာ အသည်းခြောက်ပြီးမှ ကင်ဆာဖြစ်လာကြတာပါ။ ဒါကြောင့် ဘာကြောင့်ပဲ အသည်းခြောက်ပါစေ ကင်ဆာဖြစ်နိုင်ချေ များပါတယ်။ အမျိုးသားတွေက အမျိုးသမီးတွေထက် ဖြစ်နိုင်ချေ ၃ ဆ များပါတယ်။
အသက် ၅၀ ကျော် ၆၀ ကျော်တွေမှ ဖြစ်လေ့ရှိပါတယ်။အောက်ပါအချက်တွေရှိသူတွေကတော့
၁-/ အရက်အလွန်အကျွံသောက်သုံးသူများ
၂-/ အသည်းရောင်အသားဝါ B ပိုး သို့မဟုတ် C ပိုးရှိသူများ
၃-/ အရက်ကြောင့်မဟုတ်တဲ့အသည်းအဆီဖုံးခြင်း၊ အသည်းခြောက်ခြင်း ( အဝလွန်ခြင်းနှင့် သက်ကြီးဆီးချို များနှင့်ဆက်စပ် )
၄-/ ကိုယ်ခံအားစနစ်မှားယွင်းခြင်းကြောင့်အသည်းရောင်ခြင်း ( Autoimmune diseases of liver )
၅-/ အသည်းတွင် သံဓါတ်စုခြင်းရောဂါ ( Haemochromatosis ) ရှိနေသူတွေကတော့ပုံမှန်လူတွေထက် အသည်းကင်ဆာဖြစ်နိုင်ချေများပါတယ်။
ရောဂါလက္ခဏာများ
ကင်ဆာရောဂါတွေရဲ့ သဘောအတိုင်းပဲ အစောပိုင်းအဆင့်တွေမှာ ရောဂါလက္ခဏာပြလေ့မရှိပါဘူး။ နောက်ကြာမှသာ ရောဂါလက္ခဏာတွေ ခံစားလာကြရတာပါ။ ခံစားရနိုင်တဲ့ ရောဂါလက္ခဏာတွေကတော့
-ဝမ်းဗိုက်ညာဘက်အပေါ်ပိုင်းတွင် အောင့်ခြင်း၊ နာကျင်ခြင်း
-ဝမ်းဗိုက်ညာဘက်အပေါ်ပိုင်းတွင် အလုံး အကြိတ် စမ်းမိခြင်း
-အစာအနည်းငယ်စားရုံဖြင့် ဗိုက်ပြည့်ခြင်း
-ပျို့ခြင်း၊ အန်ခြင်း
-အစားအသောက်ပျက်ခြင်း
-ခန္ဓာကိုယ် အလေးချိန်ကျဆင်းခြင်း
-မျက်လုံးဝါခြင်း၊ အသားဝါခြင်း
-သွေးထွက်လွယ်ခြင်း၊ အညိုအမဲစွဲခြင်း
-ရေဖျင်းစွဲခြင်းကြောင့် ဝမ်းဗိုက်ဖောင်းလာခြင်း
-အသားယားခြင်း စတာတွေ ခံစားရနိုင်ပါတယ်။
ပျို့အန်ခြင်း၊ အစားအသောက်ပျက်ခြင်းစတာတွေကတော့ အခြားရောဂါတွေကြောင့်လည်းဖြစ်တတ်တာမို့ အဲဒီလက္ခဏာခံစားရလျှင်တောင်မှ စိုးရိမ်မှု မလွန်ကဲဖို့ လိုပါတယ်။
ရောဂါစစ်ဆေးအတည်ပြုနည်းလမ်းများ
ရောဂါဝေဒနာခံစားရလို့ ဆေးခန်းသွားပြရာမှလည်းကောင်း၊ ပုံမှန်ကျန်းမာရေးစစ်ဆေးမှု ခံယူနေရင်းနဲ့ အာထွာဆောင်းရိုက်ကြည့်ရာမှ အသည်းမှာအကြိတ်တွေ့လို့ဆိုပြီး အသည်းကင်ဆာ ဟုတ် မဟုတ် ဆက်လက်စစ်ဆေးဖို့လိုတဲ့အခါမှာ
-CT scan ရိုက်ခြင်း
-MRI ရိုက်ခြင်း
-အသည်းကင်ဆာဓါတ်စစ်ဆေးခြင်း ( Alpha fetoprotein -AFP )
-အသည်းအသားစ စစ်ဆေးခြင်း စတာတွေနဲ့ဆက်လက်စစ်ဆေးရပါတယ်။ ပုံမှန်အားဖြင့် CT၊ MRI၊ AFP စစ်ဆေးခြင်းများဖြင့်အသည်းကင်ဆာကို အတည်ပြုနိုင်တဲ့အခါမှာ အသားစ စစ်ဆေးခြင်း မလုပ်တော့ဘဲကုသလေ့ရှိကြပါတယ်။ အောက်ခံ အသည်းရောဂါရှိ မရှိသိနိုင်ဖို့နဲ့ အသည်းရဲ့လုပ်ငန်းဆောင်တာနှုန်းတွေသိရှိဖို့ Liver function test ကိုလည်း စစ်ဆေးပေးရပါသေးတယ်။
ကုသမှုများ
အသည်းကင်ဆာ ရဲ့ကုသပျောက်ကင်းနိုင်မှုနုန်းကတော့ ရောဂါရဲ့အဆင့်ပေါ်မှာအဓိကမူတည်ပါတယ်။ ဒါ့အပြင် လူနာရဲ့အသက်၊ ရောဂါခံများ၊ အခြားရောဂါများ ဒါတွေပေါ်မှာလည်း မူတည်နေပါတယ်။ လူနာက အသက်ငယ်တယ်၊ ရောဂါအဆင့်ကလည်း စောသေးတယ်ဆိုလျှင် ခွဲစိပ်ကုသပြီး ပျောက်ကင်းအောင်ကုသလို့ရနိုင်ပါတယ်။ ကုသနည်းအမျိုးမျိုးကတော့
-ကင်ဆာအကြိတ်နားတဝိုက်ခွဲစိပ်ကုသနည်း
-အသည်းတစ်ခုလုံးခွဲစိပ်ဖယ်ရှားပြီး အသည်းအစားထိုးခြင်း
-Ablation therapy using ( microwaves or radiofrequency waves or freezing cold )
-ဆေးဖြင့်ကင်ဆာသွေးကြောပိတ်ပြီး ကင်ဆာအကြိတ်ဖျက်ဆီးခြင်း စတာတွေနဲ့ ကုသကြပါတယ်။
အထက်ပါနည်းတွေနဲ့ကုသလို့မရတဲ့ အကြိတ်အသေးလေးတွေကိုတော့
-SBRT ( Stereotactic body radiation therapy ) နည်းနဲ့ကုသလို့ရပါတယ်။
နောက်ကျတဲ့ကင်ဆာရောဂါဆိုလျှင်တော့
-Immunotherapy
-Targeted therapy စတာတွေနဲ့ အတိုင်းအတာ တစ်ခုအထိ သက်သာလျော့ပါးအောင် ကုသလို့ရပါသေးတယ်။ အသည်းကင်ဆာရောဂါကို စောစီးတဲ့အဆင့်မှာ သိရှိရလျှင် ပျောင်ကင်းအောင် ကုသလို့ရနိုင်တာကြောင့် မိမိမှာ နာတာရှည် အသည်းရောဂါတွေရှိလျှင်၊ အသည်းကင်ဆာရောဂါဖြစ်နေပြီဟုသံသယဖြစ်မိလျှင် စောလျင်စွာ စစ်ဆေးကုသမှု ခံယူသင့်ပါတယ်။
ကာကွယ်ခြင်း
အသည်းရောင်အသားဝါ B ပိုး၊ C ပိုးများရှိနေလျှင် ၊ နာတာရှည်အသည်းရောဂါများရှိနေလျှင်၊ အရက်ကိုနှစ်ရှည် စွဲမြဲသောက်ခဲ့ဖူးလျှင် အသည်းကင်ဆာဖြစ်နိုင်တာကြောင့် ရောဂါတွေကို သေချာကုသမှုခံယူပါ။ အသည်းကင်ဆာ ဖြစ် မဖြစ် ပုံမှန် စစ်ဆေးဖို့ အရေးကြီးပါတယ်။
-အသည်းရောင်အသားဝါ B ပိုး မရှိသူများအနေဖြင့် B ပိုးကာကွယ်ဆေး မှန်ကန်စွာထိုးထားကြရန်
-B ပိုး နှင့် C ပိုးများအတွက် ကုသမှု စနစ်တကျခံယူရန် နှင့် ပုံမှန်စစ်ဆေးရန်
-နာတာရှည်အသည်းရောဂါသမားများအနေဖြင့် ကုသမှု စနစ်တကျခံယူပြီး ပုံမှန်စစ်ဆေးရန်
-ကိုယ်အလေးချိန် မတက်စေရန်နှင့် သွေးသွင်းအဆီဓါတ် မတက်စေရန်အတွက်ကျန်းမာရေးနှင့် ညီညွတ်သော စားသောက်ခြင်း၊ နေထိုင်ခြင်း များကို လိုက်နာရန်
-အရက်အလွန်အကျွံ မသောက်ရန် ၊ ရှောင်ရန်
-ဆေးလိပ် မသောက်ရန်
-သက်ကြီးဆီးချိုရောဂါရှိပါက ကုသမှု စနစ်တကျ ခံယူရန်
အထက်ပါအချက်များကို သေချာလိုက်နာကြလျှင်ဖြင့် အသည်းကင်ဆာရောဂါဖြစ်ခြင်းမှ အတိုင်းအတာတစ်ခုအထိ ကာကွယ်မှုရမှာဖြစ်သလို ရောဂါဖြစ်ခဲ့လျှင်တောင်မှ အစောပိုင်းအဆင့်မှာတင် ပျောက်ကင်းသက်သာအောင် ထိရောက်စွာ ကုသမှုရမှာဖြစ်ကြောင်း ဖော်ပြရေးသားလိုက်ပါတယ်။
Dr. Fleming
Reference…,
https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/21709-hepatocellular-carcinoma-hcc
https://medlineplus.gov/ency/article/000280.htm
