အခုအပတ်မှာတော့ ခေါင်းချာချာလည် မူးတဲ့ ရောဂါတစ်မျိုးကို ရေးပေးသွားမှာ ဖြစ်ပါတယ်။ Benign paroxysmal positional vertigo ( BPPV ) လို့ခေါ်တဲ့ ခေါင်းလှုပ်မိရင် ချာချာလည်ပြီးခေါင်းမူးတဲ့ ရောဂါ အကြောင်းပဲ ဖြစ်ပါတယ်။ ရောဂါအမည်မှာ Benign လို့ခေါ်တဲ့အတိုင်း ရောဂါကြီးကြီးမားမားရှိနေခြင်းကြောင့် ခေါင်းမူးတာ မဟုတ်ပါဘူး။ ခေါင်းချာချာလည် မူးစေတဲ့ အခြားရောဂါကြီးများလည်း ( ဦးဏှောက်သွေးကြောကျဥ်းခြင်း၊ ဦးဏှောက်အကြိတ်ဖြစ်နေခြင်း နှင့် အခြားရောဂါများ ) ရှိကြပြီး အဲဒီရောဂါတွေက လူတွေအတွက် နောက်ဆက်တွဲ ဆိုးကျိုးတွေများစေပါတယ်။ BPPV ရောဂါကတော့ ရောဂါခံ ကြီးကြီးမားမားရှိနေခြင်းကြောင့် မဟုတ်တဲ့အတွက် နောက်ဆက်တွဲ ဆိုးကျိုးတွေ သိပ်မရှိလှပါဘူး။
BPPV က ဘာကြောင့်ဖြစ်ရတာလဲ
အများအားဖြင့်တော့ ရောဂါဖြစ်ရတဲ့အကြောင်းအရင်း သေချာမရှိပါ။
ဖြစ်လေ့ရှိတာကတော့ နားစည်ထဲက အသံဖမ်းမြောင်းလေးတွေထဲမှာ အနည်အနှစ်တွေ အနေအထားမမှန်တော့တဲ့အခါ ခေါင်းလှုပ်ရမ်းမှုတွေကြောင့် ခေါင်းချာချာလည်မူးခြင်းကို ခံစားကြရလေ့ရှိပါတယ်။ အသက် ( ၅၀ ) နှစ်အထက်တွေမှာ အဖြစ်များလေ့ရှိပြီး အမျိုးသားများထက် အမျိုးသမီးတွေက ပိုဖြစ်လေ့ရှိပါတယ်။
ရောဂါလက္ခဏာများ
BPPV ရောဂါဖြစ်လာပြီဆိုလျှင်တော့
-ခေါင်းလှုပ်ရမ်းမှုကြောင့် ချာချာလည်မူးခြင်း ( ခေါင်းထောင်ခြင်း၊ ခေါင်းလှဲချခြင်း၊ ခေါင်း ( ဘယ်၊ ညာသို့ ) စောင်းခြင်းတို့ကြောင့် )
-ပျို့ခြင်း၊ အန်ခြင်း
-မတ်တပ်ရပ်အနေအထားတွင် မူးပါက လဲကျခြင်း စတာတွေ ခံစားရမှာဖြစ်ပါတယ်။
BPPV ရောဂါကြောင့် ခေါင်းမူးခြင်းက ရက်သတ္တပတ် အနည်းမှ လအနည်းငယ်အထိ ခံစားရနိုင်ပြီး သူ့အလိုလိုပျောက်သွားလေ့ရှိကြပါတယ်။
BPPV ကြောင့်မဟုတ်ဘဲ အခြားရောဂါများကြောင့် တွေ့ရသော ချာချာလည်ခေါင်းမူးခြင်းကို ညွှန်ပြနေသည့် အချက်များ
Vertigo လို့ခေါ်တဲ့ ခေါင်းချာချာလည်မူးခြင်းက BPPV ရောဂါတစ်ခုတည်းကြောင့်မဟုတ်ဘူးဆိုတာ အထက်မှာပြောခဲ့ပြီးဖြစ်ပါတယ်။ အခြားရောဂါများထဲမှာ အသက်အန္တရာယ်ဖြစ်စေနိုင်တဲ့ရောဂါများလည်း ပါနေပါတယ်။ ဒါကြောင့် အခြားရောဂါများကြောင့် ချာချာလည်ခေါင်းမူးတာနဲ့ တွဲတွေ့ရနိုင်တဲ့ လက္ခဏာများကတော့
-ရုတ်တရက် ဆိုးရွားစွာ ခေါင်းကိုက်လာခြင်း
-ဖျားခြင်း
-အကြားအာရုံချို့တဲ့ခြင်း
-ပုံရိပ်နှစ်ခုမြင်ခြင်း၊ အမြင်အာရုံချို့တဲ့ခြင်း သို့မဟုတ် ဆုံးရှုံးခြင်း
-စကားပြောခက်ခဲခြင်း
-ခြေလက်အားနည်းခြင်း
-ခြေလက်ထုံကျဥ်ခြင်း
-လမ်းမလျှောက်နိုင်ခြင်း
-သတိလစ်ခြင်း စတာတွေ ဖြစ်ပါတယ်။ အထက်ပါရောဂါလက္ခဏာများပါ တွဲပြီးခံစားနေရပြီဆိုလျှင်တော့ အခြားရောဂါအခံများကို သေချာ ရှာဖွေ စစ်ဆေးကြရပါမယ်။
ကုသမှု
BPPV ကြောင့် ခေါင်းချာချာလည်မူးတာတွေအတွက် ကုသနည်းကတော့ လေ့ကျင့်ခန်းပဲ ဖြစ်ပါတယ်။ Epley Maneuver သို့မဟုတ် Canalith repositioning procedure လို့ခေါ်ပါတယ်။ အဲဒီနည်းကို မှန်ကန်စွာလုပ်ပေးရင် ခေါင်းမူးတာက လျှင်မြန်စွာ ပျောက်ကင်းမှာပဲဖြစ်ပါတယ်။ အဲဒီလေ့ကျင့်ခန်းမှာ အဆင့် ( ၄ ) ဆင့်ပါရှိပါတယ်။ အဆင့်တိုင်းမှာ စက္ကန့် ၃၀ စီ နေပေးရပါတယ်။
အဆင့် ( ၁ ) ကုတင်ပေါ်မှာခြေဆင်းပြီးထိုင်နေရပါမယ်။ ပြီးလျှင် မျက်နှာကို ( ၄၅ ) ဒီဂရီ ( ဘယ်နားဖြစ်လျှင် ဘယ်ဘက်စောင်း၊ ညာနားဖြစ်လျှင် ညာဘက်စောင်း ) စောင်းပြီးအနေအထားနဲ့ ဖြည်းဖြည်းလှဲချအိပ်ပေးရပါမယ်။ ( အဲဒီအနေအထားနဲ့ ခေါင်းမူး သက်သာပြီးအနည်းဆုံး စက္ကန့် ၃၀ ကြာအောင်နေပေးပါ။ )
အဆင့် ( ၂ ) ပထမအဆင့်ပြီးလျှင် ဖြစ်တဲ့ဘက်သို့စောင်းနေသည့် အနေအထားမှ ဆန့်ကျင်ဘက်သို့ ( ၉၀ ) ဒီဂရီ ဖြည်းဖြည်းချင်းလှည့်ပေးရပါမယ်။ ( အဲဒီအနေအထားနဲ့မှာလည်း ခေါင်းမူးသက်သာပြီးအနည်းဆုံး စက္ကန့် ၃၀ ကြာအောင်နေပေးပါ။ )
အဆင့် ( ၃ ) ဒုတိယအဆင့် အနေအထားမှ တစ်ဘက်တည်း အနေအထားအတိုင်း နောက်ထပ် ( ၉၀ ) ဒီဂရီခန့် ထပ်စောင်းပေးရပါမယ်။ ( အဲဒီအနေအထားနဲ့မှာလည်း ခေါင်းမူးသက်သာပြီးအနည်းဆုံး စက္ကန့် ၃၀ ကြာအောင်နေပေးပါ။ )
အဆင့် ( ၄ ) တတိယအဆင့် အနေအထားမှ ပြန်ထိုင်ပေးရပါမယ်။ ပြန်ထိုင်တဲ့အခါမှာတော့ ခေါင်းကို တတိယအဆင့်အတိုင်း တဘက်တည်းကို ခေါင်း အနည်းငယ် ငုံ့နေပေးရပါမယ်။
ဒီလိုလုပ်ပေးပြီးရင် BPPV ကြောင့် ခေါင်းချာချာလည် မူးခြင်းအတွက် လုပ်ပေးရတဲ့လေ့ကျင့်ခန်း ( Epley Maneuver or canalith reposition procedure ) လို လုပ့်လို့ပြီးသွားပြီ ဖြစ်ပါတယ်။
ဒီလိုလုပ်ပေးခြင်းဟာ BPPV လူနာ ( ၈၀ ) ရာခိုင်နှုန်းကို ပျောက်ကင်းသက်သာစေပါတယ်။ BPPV က အချိန်မရွေး ပြန်ဖြစ်တတ်တာကြောင့် BPPV ရောဂါအကြောင်းနဲ့ BPPV ကို သက်သာစေတဲ့ အိမ်မှာလည်း လုပ်လို့ရတဲ့ လေ့ကျင့်ခန်းလေး အကြောင်း ဗဟုသုတ ရစေရန် ရည်ရွယ်ရေးသားလိုက်ရပါတယ်။
Dr. Fleming
https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/vertigo/symptoms-causes/syc-20370055